Planina Atos – Sveta gora, jedina monaška država na svetu

Planina Atos, odnosno Sveta gora, nalazi se na severu Grčke, na poluostrvu Atos, istočnom prstu Halkidikija, od čije ukupne površine koja iznosi 390 km2, Sveta Gora zauzima 336 km2. Najviši vrh  Atosa je jedan greben kupastog oblika koji se nalazi na nadmorskoj visini od 2.033 m.

Strme padine planine prekrivene gustim šumama spuštaju se sa svih strana, osim sa severne, sve do obale Egejskog mora. Severna padina čini prirodnu kopnenu granicu koja razdvaja oblast Svete Gore, tj. južni deo poluostrva Atos, od njegovog severnog dela.

Upravo tu, na svega nekoliko kilometara od ribarskog gradića i luke Uranopolisa na zapadnoj, i l0 km od letovališta Nea Roda na istočnoj obali Atosa, nalazi se i granica koja označava početak teritorije samoupravne monaške države Agion Oros, na srpskom jeziku Svete gore.

Ona je dom za ukupno 20 pravoslavnih manastira, danas jedini postojeći manastirski region na celom svetu i jedan od najvećih centara pravoslavlja. Pored manastira na planini postoji i 12 isposnica (skitova) i više stotina utočišta  (kelija). Jedini stanovnici Svete Gore, njih nešto više od 2.200 su monasi, a broj posetilaca je ograničen na 100 pravoslavnih vernika i svega 10 pripadnika drugih vera dnevno, s tim da ženama ulaz u svetogorsku regiju nije dozvoljen.

Kako staro hrišćansko predanje propoveda, Majka Božija Devica Marija je, uz blagoslov Svetog Duha, plovila iz Jerusalima prema Kipru. Međutim, zbog bure je morala da pristane upravo na obalu Svete Gore.

Videvši netaknutu prirodu ove zadivljujuće planine bila je očarana i poželela je da to bude njen vrt. Jedan od Apostola koji je pratio Bogorodicu na njenom putu, ostao je na planini da bi propovedao Hrišćanstvo i tamošnje, inače do tada pagansko stanovništvo, učio o milosti Božijoj.

Usledio je događaj iz 442. godine zbog koga je uveden tzv. Avato – zakon kojim se osobama ženskog pola zabranjuje ulazak na Svetu goru. Tada je princeza Plakidija, kćer rimskog cara Teodosija Velikog, posetila jedan od manastira koji su u međuvremenu počeli da niču na planini, a iz ikone Presvete Bogorodice začuo se glas koji je princezi naredio da odstupi.

U drevna vremena planina Atos nosila je ime Apolonijada, a na samom njenom vrhu, prema starogrčkoj legendi, nalazio se Zevsov hram. Za vreme rimske vladine Hrišćanstvo je bilo zabranjen i na planini se razvijalo tajno.

Kada je car Konstantin Veliki 313. godine doneo Milanski edikt kojim je priznao Hrišćanstvo, monaške aktivnosti na Atosu su već bile poprilično žive. U drugoj polovini 9. veka vizantijski car Vasilije I Makedonac je izdao povelju koja je monasima dodelila pravo da uspostave samostalnu regiju na Atosu.

Autonomna regija Sveta gora ima i svoj glavni grad. Kareja je duhovno i upravno središte Svete gore, monaški grad lociran u centralnom delu poluostrva, na severoistočnim padinama planine.

U njemu živi oko 100 monaha, gradić ima poštu, telegraf, carinsku, lučku i policijsku upravu, više prodavnica i medicinsku ambulantu. Konaci svih svetogorskih manastira, izuzev manastira Kutlumuša, koji se nalazi u neposrednoj blizini grada, smešteni su u Kareji. Saborna crkva posvećena Uspenju Presvete Bogorodice u Kareji je najstarija crkva na planini koju je, kako predanje kaže, 335. godine podigao car Konstantin Veliki.

U Kareji se nalazi i Srpsko utočište Tipikarnica, tj. kelija Svetog Save u Kareji, koja čuva čudotvornu ikonu Majke Božije Mlekopitateljnice.

Riznice atoskih manastira poseduju srednjevekovne umetničke eksponate neprocenjive vrednosti. Njihovo najveće blago čine ikone, krstovi, svete mošti, liturgijski odeždi, hrišćanski kodeksi i drugi dokumenti, hrisovulje careva itd. Cela planina Atos sa svojim manastirima predstavlja prirodno i kulturno dobro od izuzetnog značaja, koje je 1988. godine UNESCO stavio pod svoju zaštitu.

Sveta Gora nije turističko odredište, na njoj ne postoje hoteli, a za posetu nekog od manastira potrebna je posebna dozvola (viza), koja se mora obezbediti i nekoliko meseci pre odlaska na Atos, pošto je broj posetilaca ograničen na 120 dnevno.

Za noćenje u nekom od manastirskih konaka potrebna je dozvola samih monaha. Isto tako, na Svetu Goru moguće je kročiti jedino uz pomoć brodova koji kreću iz luke u Uranopolisu i pristaju na neku od svetogorskih luka. Za one turiste koji nisu obezbedili vizu za boravak na Svetoj Gori, iz Uranopolisa postoji organizovano krstarenje oko planine, tako da putnici na brodovima mogu koristiti dvoglede za posmatranje nekog od manastira.

Hilandarska biblioteka  čuva brojne rukopise na srpskom i grčkom jeziku, od kojih je najstariji sačuvani, Karejski tipik, napisao Sveti Sava 1199. godine, zatim 367 povelja, uglavnom vizantijskih i srpskih vladara, više od 150 primeraka prvo-štampanih knjiga na srpskom jeziku, dokumenta iz turskog perioda, mnoštvo vredne arhivske građe, grafičke ploče koje su služile za otiskivanje bakroreza i drvoreza u 18. i 19. veku itd. Manastir Hilandar je četvrti u hijerarhijskom nizu manastira Svete gore.

http://manastiriusrbiji.com

Živeti sa prirodom